Hygiëne

Iets wat voor (de meeste van) ons vrij vanzelfsprekend is. Je doet elke dag een schone onderbroek aan, gooit je afval in de prullenbak, je houdt geen geiten in je huis, je zet je schone afwas netjes in een kast en hangt je kleren aan een waslijn.

Ik ben er vandaag achter gekomen dat dit niet altijd zo vanzelfsprekend is. We kregen de opdracht om voorlichting te geven over "Sanitation and Hygiene" in een soort klein dorpje of woongroep. Wat voor faciliteiten en mogelijkheden de bewoners hadden was niet duidelijk. Bij aankomst bleken deze erg primitief en beperkt.

Hygiëne kun je onderscheiden in drie gebieden:

1. Persoonlijke hygiëne
Het belangrijkste deel hiervan is handen wassen. Voordat je gaat koken, voordat je gaat eten, nadat je je billen hebt afgeveegd en nadat je in de tuin hebt gewerkt. Dit, en nog vele andere, zijn in Nederland normale redenen om je handen te wassen. Nu is het zo dat handen wassen bij ons ook wel erg makkelijk gaat. Je zet de kraan open, pakt wat zeep uit het pompje naast de kraan, wast je handen en droogt ze netjes af met het handdoekje dat naast de wasbak hangt.
Nu bestaat er in dit betreffende dorpje niet zoiets als waterleidingen en ook niet zoiets als een kraan en een wasbak. Hoe los je dit op? Met een Tip-Tap. Dit een constructie van takken, een kleine jerrycan en touwtjes. Wanneer je met je voet op de tak op de grond duwt, kantelt de jerrycan en komt er water uit. Geniaal. Nu alleen nog zeep. De mensen daar snappen het nut van zeep niet. We hebben een demonstratie gegeven waarbij 1 persoon mét zeep zijn handen wast, en 1 persoon zonder zeep. Daarna werd gekeken naar het water dat van de handen af was gekomen en de mensen mochten zeggen wat ze opgemerkt hadden. Het water van de persoon die zeep had gebruikt was vies, omdat zeep viezigheid van je handen afwast. Na dit gezien te hebben gingen alle mensen hevig hun handen wassen voordat we gingen lunchen. Resultaat!
Maar niet alleen de handen zijn het probleem. Deze mensen wassen zichzelf én hun kleren amper. Nu hebben zo ook geen douche zoals wij dit hebben maar een hokje met (ja daar zijn ze weer) jerrycans. We hebben ze toch het belang van persoonlijke hygiëne proberen uit te leggen en hopen dat ze zich vanaf nu vaker gaan wassen, elke dag een schone onderbroek aan doen en hun schone was laten drogen aan een waslijn in plaats van op de grond.

2. Huishoudelijke hygiëne
Hoe schoon is jouw huis? Het was te zien dat de mensen in dit dorpje nog snel alles uit de kast hadden gehaald om hun huisjes spik en span te krijgen voordat de Mzungu's langs zouden komen. Nu valt er in de huisjes zelf buiten de vloer niet veel schoon te maken aangezien de meerderheid amper meubels heeft. Het grootste probleem zit in de keuken, het toilet en het afval. Als ik zeg keuken, moet je denken aan een klein schuurtje met daarin een plekje met smeulende kolen. Servies wordt wel gebruikt maar na het afwassen vaak op de grond gezet om te drogen. We hebben de mensen aangemoedigd om een droogrek te bouwen om hun afwas op te zetten. Een deel van het dorp had dit al, dankzij voorgaande voorlichtingsprogramma's. En zo had slechts één vrouwtje geluisterd naar het advies om hun toilet (lees: gat in de grond) af te dekken met een deksel om de verspreiding van bacteriën te voorkomen. Ze liet het ons met veel trots zien.

3. Community hygiëne
Afval ligt overal. Wat de mensen hier moeten doen is achter hun huisje een diepe kuil graven om hun afval in te dumpen en het vervolgens te verbranden. Het was duidelijk dat velen diezelfde middag nog snel een kuil hadden gegraven, maar goed het gaat er uiteindelijk om dat ze er een hebben.
Dieren lopen, plassen en poepen door het hele dorp. Dit is een ontzettend grote bron van ontelbare ziektes. We hebben de mensen geprobeerd duidelijk te maken dat wanneer er één iemand geïnfecteerd is met een ziekte, er binnen de kortste keren een uitbraak ontstaat omdat ze zo kort op elkaar leven. Ze moeten als een team samenwerken om hun dorpje schoon te houden en hiermee ziektes buiten de deur te houden.

Het was een hele speciale ervaring om daar zo te staan en vragen te krijgen als: "Hoe kan ik elke dag een schone onderbroek aandoen als ik maar één onderbroek heb? ". We zijn elk huisje langs gegaan om te kijken hoe hygiëne werd gehanteerd en vervolgens vertelde we ze wat ze nog moesten doen om het optimaal te krijgen (zoals een droogrek of een tip-tap maken of een dieper afvalgat graven). Ik hoop dat we over een tijdje nog eens langsgaan om te kijken wat ze hebben waargemaakt.

De vanzelfsprekende dingen in Nederland zijn niet zo vanzelfsprekend als we denken...